ماه رجب الحرام که یکی از ماه‌های سرور و شادی مسلمانان و پیروان خاندان اهلبیت عصمت و طهارت(ع) است، نیمه این ماه یعنی ?? رجب، حزن و اندوه و مصیبتی را در تقویم اسلامی می‌بینیم که دلها را به یاد کربلا، کوفه و شام می‌اندازد؛ این روز سالروز وفات مادر صبر، بانوی ایثار و فداکاری و علمدار صبح حضرت زینب کبری(س) در سال ?? هجری است که عمر شریفش قریب به یکسال و نیم پس از عاشورا از نظر ظاهر خاموش شد، ولی سخنانش مسیر تاریخ را تغییر داد.

* مولودی که اسمش در لوح محفوظ نوشته شده بود

حضرت زینب کبرى علیها السلام در روز پنجم جمادى الاولى سال پنجم یا ششم هجرى قمرى در شهر مدینه منوّره متولّد شدند. در آن زمان که صدیقه کبری(س) به این گوهر دریای عصمت و طهارت باردار بود، پیامبر اکرم(ص) در مدینه حضور نداشتند و به سفری رهسپار بودند. هنگامی که وجود مقدس زینب کبری(س) متولد گشت، صدیقه طاهره(س) به امیرالمؤمنین(ع) فرمود که چون پدرم در سفر است و در مدینه حضور ندارد، شما این دختر را نام بگذارید. آن حضرت فرمود: من بر پدر شما سبقت نمی گیرم، صبر نما که به این زودی رسول خدا باز خواهد گشت و هر نامی که صلاح داند بر این کودک می نهد. بعد از سه روز که رسول خدا از سفر بازگشتند و همانگونه که رسم و سیره رسول اکرم(ص) بود، نخست، به منزل حضرت زهرا رفتند. علی(ع) خدمت آن حضرت عرض کرد: یا رسول الله! خداوند متعال دختری به دخترت عطا فرموده است، نامش را معین فرمایید. فرمود: اگر چه فرزندان فاطمه اولاد من می‌باشند، لکن امر ایشان با پروردگار عالم است و من منتظر وحی می‌باشم. در این حال جبرئیل نازل شد وعرض کرد: یا رسول الله! حق تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: نام این مولود را " زینب" بگذار، چراکه این را در لوح محفوظ نوشته‌ایم. رسول اکرم(ص) قنداقه آن مولود گرامی را طلبید و به سینه چسبانید، ببوسید و نامش را زینب نهاد و فرمود: به حاضرین و غایبین امت، وصیت می نمایم که حرمت این دختر را پاس بدارند. همانا که او به خدیجه کبری(س) شبیه است.

* کنیه و القاب حضرت

نام مبارک آن بزرگوار زینب، ام الحسن و ام کلثوم، ام عبدالله، ام الحسن، ام المصائب، ام الرزایا، ام النوائب، و... کنیه‌های این بانوی بزرگوار است و القاب مبارکش که بیش از ?? مورد ذکر شده عبارتند از: عالمه غیرمعلمه، فهیمه غیرمفهمه، کعبة الرزایا، نائبة الزهرا، نائبة الحسین، ملیکة النساء، عقیلة النساء، عدیلة الخامس من اهل الکساء، شریکة الشهداء، ناموس رواق العظمة کفیلة السجاد، سیدة العقایل، سرابیها، سلالة الولایة، سقیقة الحسن، عقیلة خدر الرسالة، ولیدة الفصاحة، رفیعة الولایة، البلیغة، الفصیحة، الکاملة، عابدة آل علی، صدیقة الصغری و...

* ازدواج با عبدالله بن جعفر

پس از شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام یگانه پناهگاه حضرت زینب، پدر بزرگوارش علی بن ابیطالب علیهماالسلام بود و در همین دوره بود که حضرت زینب ازدواج کرد. وقتی وی به سن بلوغ رسید، بزرگان قبایل برای ازدواج با این ستاره‌ی خاندان اهل بیت(ع) اعلام آمادگی می کردند. یکی از کسانی که به منزل حضرت رفت و آمد می‌کرد، عبدالله بن جعفر بود که حیا مانع او از ابراز کلامی در زمینه ازدواج می‌شد. بالاخره یک نفر از طرف او خدمت حضرت آمد و گفت: «یا امیرالمؤمنین! شما می‌دانید که رسول خدا به اولاد جعفر چقدر علاقه داشت و روزی نظر به آنها کرد و فرمود: دخترانمان برای پسرانمان و پسرانمان از آن دخترانمان هستند. بنابراین مناسب است زینب را به ازدواج عبدالله بن جعفر در آورید. و صداق او را صداق مادرش فاطمه(س) چهارصد و هشتاد درهم معین فرمایید. حضرت پذیرفت و ازدواج در سال هفدهم هجری سرگرفت و به زودی جعفر بر اثر دعای حضرت به مال زیادی دست یافت و به جواد بخشنده معروف شد.»

* شرط ازدواج

حضرت زینب با عبدالله شرط کرد که من به برادرم علاقه دارم و باید همه روزه به من اجازه دهی، حسین را زیارت کنم و حضرت علی علیه السلام نیز شرط کرد که هرگاه حسین علیه السلام اراده ی سفر کرد و زینب خواست همراهش باشد، عبدالله مانع نشود. نتیجه این ازدواج چهار فرزند پسر (علی، عون اکبر، محمد، عباس) و یک دختر به نام ام کلثوم بود. امیرمؤمنان هر روز به خانه دخترش سر می زد و هرگاه که زینب علیهاالسلام قصد زیارت قبر پیامبر را می کرد، امام حسن(ع) از یک طرف و امام حسین(ع) از طرف دیگر او می رفتند و امیرمؤمنان کسی را می فرستاد که چراغ‌های مسجد را خاموش کند تا کسی او را نبیند.

* مهر برادر

از همان کودکی علاقه‌ای عجیب به برادرش امام حسین(ع) داشت. چنان که زینب کوچک هنگامی که گریه می‌کرد، تنها در آغوش برادرش آرام می گرفت. این رفتار فاطمه زهرا(س) را شگفت زده کرده بود. به رسول خدا(ص) عرض کرد: پدر من از چنین رفتاری تعجب می کنم. این گونه محبت بیش از حدّ معمول است. زینب بدون دیدن حسین شکیبایی ندارد و اگر بوی حسین را نشنود، جان از تنش بیرون می رود. رسول خدا وقتی این حکایت را شنید، آه از سینه برکشید و اشک بر چهره‌اش روان شد و فرمود: ای نور چشم من این دختر با حسین(ع) به سفر کربلا خواهد رفت و رنج‌ها خواهد دید...

* کرامات و استجابت دعا

به غیر از انوار مقدسه چهارده معصوم(ع)، در میان خاندان رسالت و اهل بیت گرامى پیامبر اکرم ، افرادى هستند که در نزد خداوند متعال داراى رتبه و منزلت رفیع و والایى می‌باشند و توسل به ایشان، موجب گشایش مشکلات و معضلات امور دیگران است. حضرت زینب(س) نیز بانویى بزرگوار از این دودمان پاک است که توسل به آن حضرت براى حل مشکلات بزرگ بسیار تجربه شده است و کرامات بسیارى از آن بانوى گرامى نقل شده است. هر چند هزاران کرامت از این بانوی بزرگوار بروز کرده امّا فقط نمونه‌ای را نقل می‌کنیم. مرحوم ثقة الاسلام نوری از سیدمحمدباقر سلطان آبادی نقل می‌کند: «به چشم درد شدیدی در چشم چپ مبتلا شدم. هرچه درمان کردم، اثری نداشت، به سلطان آباد آمدم و نزد پزشکان رفتم. آن جا هم فایده‌ای نکرد و بر عکس مریضی ام شدید شد. بعضی از دکترها می گفتند قابل علاج نیست. برخی هم قول شش ماه بعد می‌دادند و من هر روز از روز قبل نالان تر می شدم تا این که سیاهی چشمم گرفته شد و دیگر نمی توانستم بخوابم. در آن اوقات یکی از دوستانم برای خداحافظی به دیدنم آمد. او می خواست به کربلا برود. من هم با او راهی شدم. در منزل اول درد چشم شدیدتر شد و همه، مرا شماتت می‌کردند مگر یک نفر. بالاخره، به منزل دوم رسیدیم درد شدیدتر از قبل شد و ورم چشمم افزونتر. تا اینکه نزدیک سحر آرامش پیدا شد. در عالم رؤیا عقیله بنی هاشم زینب کبری را دیدم که گوشه‌ی مقنعه‌اش را به چشمم می‌کشید. از خواب بیدار شدم و چشمم خوب شد. دوستانم باور نمی‌کردند، سوار شدیم، در بین راه درد و ناراحتی احساس نمی‌کردم. من که همیشه ناراحت و عاجز بودم، پیش خود گفتم: کاش بسته‌ی روی چشمم را باز می کردم. تا باز کردم، دیدم همه چیز را می بینم. صدا زدم که رفقا بیایید، همه آمدند و گفتند: کدام چشمت درد می‌کرد؟ گفتم: چشم چپم بود، هرچه نگاه کردند تفاوتی بین چشم چپ و راستم ندیدند.

* علم و دانش

بخشی از علم و دانش حضرت زینب(س) از نوع اکتساب نیست، بلکه همچو سایر اهل بیت علیهم السلام از منبع علوم غیبی است. از این روست که امام زین العابدین به وی «عالمه غیرمعلمه» لقب می دهد. آری، این بانوی بزرگوار چنان مقام علمی والایی داشت که یک سال پس از ورود امیرمؤمنان علیه السلام به کوفه زنان آن شهر از وی خواستند اجازه کسب فیض دهد و او در ایامی که در کوفه بود، مجلسی تشکیل داد و در خانه خود به زنان تفسیر قرآن درس می‌داد.

* حضرت زینب(س)، اسوه صبر و ایثار

اما حضرت زینب(س) با تمام خصائص و کمالات و مراتب معنوی و علمی و اخلاقی که داشتند وقتی اسم مبارک ایشان برده می‌شود ناخودآگاه صبر، استقامت، ایثار، عاشورا، کربلا، حسین(ع) و... را به ذهن تداعی می‌کند زندگی سراسر حادثه و مصیبت ایشان که با حادثه جانسوز کربلا گره خورده، تبیین کننده اهداف نهضت عظیم عاشورا و رسالت جدّ بزرگوار و امامان خویش است. زینب(س) پس از شهادت برادر عهده‌دار رسالتی بزرگ یعنی سرپرستی زنان و کودکان و از همه مهمتر رساندن پیام عاشورا به گوش مردمان فریب خورده و غافل از حق و باطل می‌شود.

آن بانوی بزرگوار در شجاعت و شهامت، سخنوری و نطق، عقل و تدبیر و هدایت و رهبری هر آنچه را که از محضر پیامبر (ص) و علی و فاطمه و حسنین(ع) آموخته بود در مرحله عمل پیاده کرد و ذره‌ای ضعف از خود نشان نداد. پیروزی نهضت عظیم حسینی(ع) مرهون زحمات و تلاش‌های بی‌وقفه زینب کبری(س) بوده و ویژگی‌های خاص این بانوی بزرگوار در اسارت، موجب شد که این نهضت جاوید و ماندگار مانده و به سرمنزل مقصود برسد و چه زیبا سروده شاعر: کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود، سِرّ نی در نینوا می‌ماند اگر زینب نبود.

* وفات و مرقد حضرت

حضرت زینب(س) پس از برادرش امام حسین(ع) مدت زیادی زندگی نکرد، اما در همین مدت کوتاه توانست مسیر تاریخ را تغییر دهد. ایشان در مدت حیات خود پس از عاشورا لحظه‌ای آرام ننشست و در امر پیام رسانی با زبان حال و زبان قال فعالیت داشت. در تاریخ وفات و مدفن حضرت زینب(س) اختلاف است. همانطور که در تاریخ ولادت و وفات برخی از ائمه هم اختلاف است. در هر حال به احتمال قوی آن حضرت در پانزدهم رجب سال ?? هجری رحلت نمود و به نقل از کتاب "اخبارالزینبیات" در مصر خانه مسلمة بن مخلد الانصاری دفن گردید. و عده کثیری از مورخین این خبر را قبول دارند و گروهی می‌گویند: زینب مدفون در شام، زینب صغری است؛ چنانچه روی سنگ قبرش ترسیم شده است و زینب کبری در مصر از دنیا رفت.

پی نوشت:

- زندگانی زینب کبری، شهید دستغیب

- سیمای حضرت زینب(س)، محمدمهدی تاج لنگرودی

- ویژگی‌های حضرت زینب(س)، ناصر باقری بید هندی

- زینب(س) فروغ تابان کوثر، محمدمهدی اشتهاردی

- زینب کبری(س) عقیله بنی هاشم، حسن الهی